Psikoteknik Nedir?

Psikoteknik değerlendirme, bireyin belirli bir işteki yeterliliğinin ortaya konması amacıyla, gerekli bedensel ve zihinsel özelliklerinin testler aracılığıyla ölçülmesidir. Başka bir deyişle psikoteknik değerlendirme, bireyin belirli bir işe uygun olup olmadığını anlamaya yönelik olarak tasarlanmış bir inceleme ve değerlendirme yöntemidir. Psikoteknik, fizyolojik ve psikolojik yöntemlerle çalışanı değerlendirir. Amacı bireyi elemek değil, yeteneklerine uygun işe yönlendirmek böylece meslek hastalıkları, iş kazaları ve uyumsuzlukları azaltmak, önlemektir.

Sürücülerin sağlık durumlarını, bedeni ve psikoteknik açıdan sağlıklı olduklarını gösteren bir sağlık raporu yetkili sağlık kuruluşlarından her 5(beş) yılda bir temin etmeleri” gerekmektedir.

İşverenler için Hatırlatma

İşe aldığınız şoförlerinizin araçlarınız ile yollara çıkmadan önce yüksek sürücülük performansı gerektiren araçlar için, araç kullanma becerisini, sürücülük yeteneğini ve araç kullanmak için gerekli olan fiziksel ve zihinsel özelliklerinin ölçülmesi işlemlerini yapıyor gerçek durumlarını belirten psikoteknik raporları veriyoruz.

Hizmet kalitemizi her geçen gün artırmayı ve karayolu taşımacılık faaliyetlerinde eğitim hizmetlerine devam etmekteyiz.

 

Psikoteknik Değerlendirme Mevzuatı

Değerlendirme yapacak kuruluşların nitelikleri, aranan kriterler, muayenenin usul ve esasları, sürücü adaylarında aranan şartlar ile sürücülere uygulanacak testlerin içeriği, süresi ve değerlendirme raporu gibi konulara açıklık getirilmiştir.

Araç Sürücülerinde Psikoteknik Değerlendirme

Sürücülerin güvenli araç kullanmalarını sağlayan zihinsel özelliklerinin (algı, dikkat, hafıza, muhakeme vb.); psikomotor yetenek ve becerilerinin (tepki hızı, göz, el, ayak koordinasyonu vb.); tutum-davranış, alışkanlık ve kişilik özelliklerinin (risk alma, saldırganlık, sorumluluk, öz kontrol vb.) ölçülmesi ve sürücülük açısından uygunluğu-yeterliliği hakkında bir sonuca varılmasıdır.

Uygulama

Psikoteknik Değerlendirmede, sürücü önce uygulamayla ilgili bilgilendirilir ve psikolog eşliğinde mevzuata uygun sistem ve yazılımlar kullanılması suretiyle teste alınır.

Testin Süresi ve Sonucu

Sürücülere uygulanan testin süresi ortalama bir saattir. Testin bitiminde sonuç anında öğrenilebilir.

Psikoteknik Raporu ve Kartı

Sürücüye uygulanan test sonucunu gösteren rapor, onaylanmak üzere il/ilçe sağlık müdürlüğüne sunulur. Aynı zamanda sürücü için ehliyetle aynı boyutlarda ve yapılan değerlendirmenin özetini tanımlayan bilgilerin olduğu plastik kartın basımına başlanır. En sonunda il/ilçe sağlık müdürlüğünden onaylanmış “psikoteknik değerlendirme belgesi” başvuru sahibine teslim edilir. Denetim anında il/ilçe sağlık müdürlüğünden onaylı olarak alınan ve teslim edilen raporun sunulması şarttır.

Psikoteknik Değerlendirme Testi

Psikoteteknik değerlendirme testi ortalama 1 saat süren bir uygulamadır. Sağlıklı ve normal bir insanın rahatlıkla geçebileceği bir değerlendirme testidir.

Psikoteknik Değerlendirme Sisteminin Genel Özellikleri

Beş bilişsel beceri ve sekiz psikomotor testten oluşan, arabaya benzeyen donanımı olan, kullanıcıyla sistemin daha yakın olmasını sağlayan dokunmatik ekran, tepkilerin dokunmatik olarak direksiyon ve pedal yoluyla verilmesi şeklinde bir sistemdir. Testlerin daha kolay anlaşılmasını sağlamak için, açıklamaların hem yazılı hem de kulaklıklardan sesli olarak verilmesi kişi güvenlik bataryası dediğimiz, kamera sistemiyle teste giren sürücünün teste girdiğini ispat sistemi mevcuttur.

Zihinsel Yetenek ve Beceri Testleri

• Sürekli Dikkat Testi
• Seçici Dikkat Testi
• Muhakeme Testleri A-B
• Hız-Mesafe ve Çarpışma Zamanı Tahmin Testi
• Çevresel Görüş Testi I-II
• Trafiğe İlişkin Görüş Testi
• Görsel Algı ve Bellek Testi
• Görsel Süreklilik Testi

Psikomotor Yetenek ve Beceri Testleri

• Tepki Hızı Testi
• Koordinasyon Testi

Kişilik ve Sürücü Davranışları Anketi

• Demografik Bilgi Formu
• Sürücü Davranışları ve Becerileri Ölçeği
• Heyecan-Uyaran Arama ve Risk Alma Ölçeği
• Kısa Semptom Envanteri

Kimler Psikoteknik Belgesi Almalı

Ticari araç kullanan, yolcu, eşya ve kargo taşımacılığı yapan tüm sürücüler psikoteknik belgesi alır.

 

Şoförlerde aranacak nitelik ve şartlar

Bu Yönetmelik kapsamındaki faaliyetlerde çalışan/çalıştırılan şoförlerin;

1. Taşıtın niteliğine uygun sürücü belgesine sahip olmaları,
2. İlgili mevzuatın öngördüğü mesleki yeterlilik belgesine sahip olmaları,
3. Büyük otobüs kullananlarının 26 yaşından gün almış olmaları,
4. 63 yaşından gün almamış olmaları,
5. (Değişik: RG 31/12/2010-27802) Şoförlük mesleği bakımından bedeni ve psikoteknik açıdan sağlıklı olduklarını gösteren bir sağlık raporunu yetkili sağlık kuruluşlarından her beş yılda bir almaları,
6. Tehlikeli madde taşıyan taşıtları kullananlarının, ilgili mevzuatın öngördüğü eğitimi aldığını gösteren belgeye sahip olmaları,
7. Uyuşturucu, silah, insan ve gümrük kaçakçılığı ile terör suçlarından dolayı hürriyeti bağlayıcı ceza almamış olmaları, şarttır.

 

Psikoteknik için Evraklar

Psikoteknik belgesi almak için aşağıdaki evraklar gerekmektedir.

• Ehliyet fotokopisi,
• Kimlik fotokopisi,

Psikoteknik belgesi yenileme süresi

Psikoteknik belgesi geçerlilik süresi 5 (beş) yıldır. Her beş yılda bir Psikoteknik belgesi yenileme işlemi yapılmaktadır. İlk psikoteknik belgesini alma işleminde olduğu gün yenileme işlemide yetkili psikoteknik merkezlerinden yaptırmanız gerekmektedir.

Psikoteknik Test

Psikoteknik Test Trafik sistemi bir bütün olarak ele alındığında bu sistemin en önemli alt sistemlerinden biri olarak insan karşımıza çıkmaktadır. İnsanın en önemli alt sistem olarak düşünülmesinin ana sebebi kendisiyle, çevreyle ve araçla aynı anda ve sürekli olarak baş etmek zorunda olmasıdır. İnsanın trafikteki asıl amacı en kısa zamanda, en ekonomik şekilde varılmak istenilen yere ulaşmaktır.

Trafik psikolojisinin en önemli uygulama alanı olan psikoteknik değerlendirme; sürücülerin güvenli araç kullanmalarını sağlayan algı, dikkat, hafıza, muhakeme gibi zihinsel, tepki hızı, göz, el, ayak koordinasyonu, takip gibi psikomotor yeteneklerin ve becerilerin, risk alma, saldırganlık, sorumluluk, öz kontrol gibi tutum, davranış, alışkanlık ve kişilik özelliklerinin, psikometrik kriterlere uygun mili-saniyelerde ölçülen hassaslıkta, standart ve bilgisayar destekli test sistemleri kullanılarak ölçülmesi ve sürücülük yetkinliklerinin düzeyi hakkında bir sonuca varılması sürecidir.

Psikoteknik değerlendirmede amaç, yukarıda belirtilen yetkinliklere sahip olmayan ve trafik ortamı için tehlike yaratma potansiyeli olan sürücülerin, yetkinliklere sahip 34 olan güvenli olarak kabul edebileceğimiz sürücülerden ayrılmasını sağlamaktır. Psikoteknik test sonucunda yetersiz olarak belirlenen sürücüler eksik oldukları konulara uygun olarak sürücü davranışı geliştirme programlarına yönlendirilebilirler.

Psikoteknik test çoğu zaman yanlış algılanmakta ve psikolojik muayene olarak düşünülmektedir. Ancak durum gerçekte böyle değildir. Psikoteknik test yaklaşık 3,5 saat süren ve üç aşamadan oluşan bilgisayar destekli bir tanı yöntemidir. Birinci aşama yaklaşık iki saat sürmekte olup bu aşamada sürücünün yeteneklerine psikolojik taraması yapılmaktadır. İkinci aşama yaklaşık olarak bir saat sürmektedir ve bu aşamada trafik ortamına ilişkin kişilik ve tutumların değerlendirildiği testler uygulanmaktadır. Üçüncü aşama ise yaklaşık olarak otuz dakika sürmektedir ve bu aşamada sürücü ve doktor arasında görüşme yapılmaktadır.

Karayolu Trafik Yönetmeliği gerekli durumlarda psikoteknik testi zorunlu kılsa da 2004 yılında çıkan Karayolu Taşıma Yönetmeliği ticari alanda gerek insan, gerekse de eşya taşımacılığı yapacak olan tüm sürücüler için psikoteknik test zorunlu kılınmıştır. Bununla beraber halen daha pek çok sürücüde psikoteknik testten başarılı olduklarına dair bir belge yoktur.

Kolluk kuvvetleri olarak adlandırabileceğimiz polis ve jandarma tarafından kontrolü yapılan psikoteknik test ile ilgili olarak, kolluk kuvvetleri özellikle insan taşımacılığı yapan otobüs sürücüleri üzerine denetimlerini yoğunlaştırmış olup, bu sektör dışında kalan eşya taşımacılığı yapan sürücüleri kontrol etmemişlerdir. Bu sebeple eşya taşımacılığı yapan sürücülerin çoğunda bu belge olmamakla beraber birçoğu konudan dahi habersizdir.